بررسی بی اشتهایی و اختلالات اشتها از دیدگاه حکیم ارزانی در کتاب میزان الطب

سابقه و هدف: حکیم محمد اکبر ارزانی، از پزشکان و مشاهیر ایرانی قرن 11 و 12 هجری است که به هند مهاجرت کرد. ذخایر برجای مانده از او، مشتمل بر کتاب های علمی تلخیص طب النبی، طب اکبری، مفرح القلوب، میزان الطب، مجربات اکبری، حدود الامراض، قرابادین قادری و دو مقاله با عنوان طب الهندی و علاج الصبیان است. ارزانی در کتاب میزان الطب، طیف وسیعی از بیماری ها و راه درمان آنها را به صورتی جامع و در عین حال موجز و ساده مورد بررسی قرار داده است. یکی از مباحث مهم که از ابعاد مختلفی در کتاب میزان الطب، تشریح شده است، بی اشتهایی و اسباب آن از دیدگاه طب سنتی است که در مقالۀ حاضر در مقایسه با طب رایج بررسی شده است. در این مقاله علاوه بر بی اشتهایی، سایر اختلالات اشتها از جمله جوع الکلب، جوع البقر، جوع الغشی و فساد شهوت نیز به اختصار مورد بررسی قرار گرفته است. مواد و روش ها: در این مقاله از کتاب میزان الطب حکیم ارزانی و مقالات مرتبط با کلیدواژه های طب سنتی، ارزانی، اختلال اشتها و بی اشتهایی در بانک های اطلاعاتی معتبر مانند iranmedex و sid برای مقالات ایرانی و با کلیدواژه های traditionl medicine ، arzani ، anorexia و dysorexia در بانک های اطلاعاتی isi web of science و pubmed برای مقالات لاتین استفاده شد. یافته ها: بی اشتهایی و یا اختلال در اشتها به طور شایعی در گروه های سنی مختلف دیده می شود. بی اشتهایی عصبی، که در میان دختران جوان شیوع بالایی دارد، از جملۀ انواع بی اشتهایی است. در این بیماری که در صورت تشخیص، نیازمند به رسیدگی دقیق پزشکی و درمان دارویی است، بیمار کمتر از نیاز پایۀ بدنی خود کالری مصرف می کند. بحث و نتیجه گیری: طبقه بندی بی اشتهایی در طب سنتی با طب رایج تفاوت عمده ای دارد. بر این اساس، ارزانی در کتاب میزان الطب، انواع سوء مزاج ها، وجود اخلاط در معده، اختلال در عملکرد طحال و کبد، کم خونی و اعراض نفسانی چون هم و غم را به عنوان اسباب بی اشتهایی مطرح کرده است.